Een nieuw thrust-stagetheater – een ontwerp uit liefde voor een verloren theatervorm

Toen Maaike en ik terug kwamen van de OISTAT-excursie (theaterarchitectuur) naar Chicago viel het ons op dat er in Nederland nauwelijks een andere vorm dan het proscenium-theater bestaat. En dat is jammer, want zo’n thrust stage is geweldig om in te zijn. Dichterbij, zoals in Duitsland, Engeland en Scandinavië zijn die er wel.

Wij hebben inmiddels meer theaters over de wereld kunnen zien en gelukkig ook een aantal mogen ontwerpen. Iedereen wil een intieme zaal. Een zaal waarbij het contact tussen het publiek en de artiest(en) maximaal is. Omdat in Nederland er vrijwel alleen reizende gezelschappen zijn, dient er dan wel een universeel toneelhuis te komen. Het publieksdeel van de zaal wordt ontworpen, met rechte of licht gebogen rijen, met of zonder balkon, met ingetogen of juist gekleurde wanden en expressieve of juist onzichtbare akoestische voorzieningen. Maar door je oogharen gekeken zijn alle zalen eigenlijk behoorlijk hetzelfde. Natuurlijk zijn zalen in detail heus wel verschillend, en meer of minder intiem. Er zijn vlakke vloerzalen, of zalen zonder lijst. Zonder prosceniumbrug is intiemer dan met, en balkons die tot aan het toneel reiken geven meer contact dan een recht en hoog balkon achter in de zaal.

In het buitenland doen ze dus ook iets anders. Daar zie je ook theaters met een zgn. thrust stage. Bij een thrust-stage (vooruitgeschoven toneel) zit het publiek aan drie zijden om het toneel heen. De vierde zijde is verbonden met de backstage. De acteurs lopen langs het publiek. Ze kunnen van meerdere kanten het toneel op, en verdwijnen weer tussen de menigte. Elke bezoeker ziet het spel vanuit een net ander perspectief. De artiesten zijn dicht bij het publiek, veel dichter dan bij een prosceniumtheater, zodat intimiteit tussen artiesten en publiek veel makkelijker is te realiseren.

Theater van de toekomst
De theaterwereld is constant in verandering en (technische) ontwikkelingen gaan snel. Aan alle kanten wordt nagedacht over het theater van de toekomst. Vier belangrijke pijlers beïnvloeden o.i. de toekomst van de theatersector.

Het publiek is de eerste. De samenstelling verandert door leeftijd, culturele achtergrond en veranderende interesses. Het huidige aanbod aan theatervoorstellingen zal (moeten) veranderen om -nu nog nieuwe- doelgroepen te kunnen blijven bedienen.

Vrije tijd is de tweede pijler. Er is veel keuze in recreatie en cultuur en er is veel concurrentie online. Het theater onderscheidt zich nu nog in sociale contacten voor, na en soms tijdens de voorstelling, maar is dat genoeg?

De derde pijler is techniek. Waar online-activiteiten een eindeloos scala aan technische mogelijkheden kunnen bieden, gaan diverse theaters mee in 3D-projectie en bewegend publiek en toneel. Helaas een zeer kostbare ontwikkeling en voor veel theaters niet haalbaar.

De laatste pijler is inclusiviteit. Het theater voor de toekomst moet voor iedereen zijn. Dat betekent dat men in het theater weet om te gaan met verschillen en overeenkomsten. Daarvoor moet de theaterwereld zich veel meer gaan richten op co-creatie met groepen die ze nu nog niet kent en daarvan leren en er door geïnspireerd raken.

Thrust-stage
Hoe geschikt is het thrust-stagetheater voor deze nieuwe ontwikkelingen?
Een thrust-stage is een wezenlijk andere zaal, met een wezenlijk ander spel.
Omdat het publiek vanuit verschillende perspectieven de voorstelling bekijkt, moeten rekwisieten en decors weloverwogen worden ingezet om ervoor te zorgen dat geen enkel perspectief geblokkeerd wordt. Het spel wordt hierdoor misschien belangrijker. En dat stimuleert de verbeeldingskracht van de bezoeker.

De thrust stage is ook een geweldige zaal voor andere activiteiten naast theater waarbij nauw contact tussen publiek en podium voorop staat, zoals evenementen voor kinderen, presentaties, diensten en lezingen.

Het lijkt ons fantastisch als er ooit zo’n zaal in Nederland gaat komen. Louis Janssen bleek dezelfde fascinatie te hebben. Ontwikkelen en beheren kan natuurlijk niet, ontwerpen wel. Uit liefde voor deze theatervorm hebben we daarom vast een ontwerp gemaakt voor een thrust-stage-zaal met 450 stoelen en het publiek aan drie zijden in drie etages, met behoud van het nut van een backstagegebied.