Prijsvraagontwerp Bourlaschouwburg

De Bourlaschouwburg is een belangrijk Antwerps monument en werd in 1827 ontworpen door de Belgische architect Pierre Bourla. De Bourla biedt sinds 1998 onderdak aan Toneelhuis. Gemeente Antwerpen en Toneelhuis besloten tot een uitvraag naar een masterplan voor een hedendaags theater, met inachtneming van de bestaande cultuurhistorische en monumentale waarden.
Creativiteit, zo zei voormalige Nederlandse rijksbouwmeester Quist, komt voort uit radicaliteit in denken, maken en doen; iets helemaal doordenken. Onze eerste ambitie is een schouwburg te maken die geschikt zal zijn voor alle mogelijke podiumkunsten, en waarin de benodigde productiefaciliteiten tevens onderdak hebben. De unieke, historische theatermachinerie, ondertonelen en hellende scene mogen niet verdwijnen, noch als museumstukken worden geparkeerd. De combinatie van productiehuis en bezoekende gezelschappen betekent tevens een veelheid aan benodigde voorzieningen.
Ons plan vertrekt vanuit het hart van het theater: het toneel. Dit is de belangrijkste plek in het gebouw. In eerste instantie lijkt de opgave om de unieke historische toneelmachinerie te verbinden met de eisen van een modern toneelgezelschap onmogelijk. Wij vonden een radicale oplossing die recht doet aan het historisch erfgoed enerzijds en de eisen van het gezelschap anderzijds.
De historische houten dakconstructie, met de oorspronkelijke rollenzolder en alle originele houten machinerie, wordt in zijn geheel één verdieping opgevijzeld. De ruimte die daardoor eronder ontstaat, wordt gebruikt voor een nieuwe rollenzolder die ingezet wordt voor het monteren van een nieuwe geautomatiseerde toneelhijsinstallatie. Door deze ingreep kunnen zowel de historische als de moderne hijsinstallatie volledig en ongehinderd functioneren.
Door de uitbreiding van de zaal in 1865 is er te veel druk ontstaan op de beschikbare ruimte in de ontvangsthal. De voormalige entrees aan de zijkanten herstellen we weer in ere: het theatercafé hoeft daarmee geen doorgang meer te zijn voor arriverend publiek. De hoofdentrees worden nog vanzelfsprekender door de overtuigende architectonische aanpassingen in de gevel. De royale maat van de entreehal komt weer terug.
Ons ontwerp voor de Bourlaschouwburg is uiteindelijk niet gekozen voor verdere uitwerking, maar laat zien dat stedenbouwkundige beperkingen en de schijnbaar tegenstrijdige belangen in een monument een hedendaags, werkbaar gebouw niet in de weg hoeven te staan.
Voor dit project werkten we samen met de Belgische bureaus Arch&Teco en Ney+Partners, en het Nederlandse Theateradvies en Level Acoustics.